II. Köktürk Devleti

I. Köktürk Devleti'nin önce parçalanıp sonra Çin idaresine girmesiyle Türkler bir esaret dönemine girdiler. Bu süreçte en önemlisi Kürşat İhtilali olan başarısız bağımsızlık girişimleri gerçekleştirdiler. 682 yılında Kutluk İlteriş Kağan önderliğinde başlatılan bağımsızlık mücadelesi başarılı oldu ve elli yıl süren esaret sona erdi. Yeni kurulan devlet Kutluklar veya I. Köktürk Devleti ile pek çok açıdan benzerlik gösterdiği için II. Köktürk Devleti olarak adlandırılır.

Köktürkler Çin üzerinde baskı kurarak Kapgan Kağan döneminde en geniş sınırlarına ulaştılar. Kapgan Kağan'dan sonra tahta çıkan Bilge Kağan ülkeyi kardeşi Kül Tigin ile birlikte yönetti. Bilge Kağan dönemi devletin en parlak dönemi olarak nitelendirilmektedir. İlk Türk alfabesi olan 38 harfli Orhun Alfabesi bu dönemde oluşturuldu. Türk tarihinin bilinen ilk yazılı ve edebi eseri olan Orhun Abideleri, Orhun Alfabesi ve Çince olarak yazıldı. Vezir Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan adına dikilen yazıtlar Türk kültürüyle ilgili önemli bilgiler bulundurması nedeniyle oldukça önemlidir.

II. Köktürk Devleti döneminin en önemli kişisi ise Türklerin ilk veziri olan Tonyukuk'tur. Devletin kuruluşundan Bilge Kağan dönemine kadar vezirlik yapmış, ürettiği başarılı politikalarla her anlamda başarılı olmuştur.

Bilge Kağan'dan sonra gerileme dönemine giren devlet Karluk, Uygur ve Basmil boylarının isyanı sonucu 744 yılında yıkılmıştır.

(bkz: Uygurlar)