Askeri strateji konusunda yazılmış bazı kitapların ortak adı. Bunları yazanlar, Nicholo Machiaveli (evet Prens kitabının da yazarı olan), Carl von Clausewitz ve Sun Tzu dur. Bunlardan bugünkü savaşlara en yakın bazı bilgiler içereni Clausewitz'in kitabı olmakla beraber, starateji kavramları açısından en önemlisi ve aynı zamanda içlerinde en eski olanı Sun Tzu'nun yazdığı kitaptır.
Machiaveli'nin Prens kitabının yanında hiç bir bilimsel önemi olmayan savaş sanatı kitabını ve Clausewitz'in çok fazla teknik bilgiler içeren ve aslında tam bitmemiş bir eser olan kitabını bir tarafa bırakıp strateji tarihine çok fazla etkilerde bulunan Sun Tzu'nun kitabına bir göz atalım.
Kitap aslında bambu çubuklara dikey biçimde yazılmış ve sonra iplerle birbirine bağlanmış, 13 bölümden oluşan bir kitaptır. Milattan sonra 2. yüzyılda kağıdın yagın kullanıldığı dönemden önce yazılmış, ve bir mezarda en eski örneği bulunmuştur. Bu kitabın M.Ö. 5-6. yüzyıllar arasında yazıldığı tahmin edilmektedir. Bölümleri çeşitli kaynaklarca farklı tercüme edilmekle birlikte şu şekilde özetlenebilir.
1. Bölüm-Detaylı değerlendirme ve planlama
Savaşta beş temel faktör vardır:
Yol (burada manevi amaç, erdem, fazilet anlamında kullanılmakta, ve Lao Tse felsefesindeki Dao ya da Tao olarak kullanılan doğru yol olarak ta adlandırılabilecek dini anlamda kullanılmıştır.) ,
Gökyüzü (gece gündüz, hava şartları, mevsimler) ,
Yeryüzü (Arazi tipi, korunaklılık, hareket kabiliyeti),
Komutan (Liderin bilgisi, sevgi ve saygı uyandıran kişiliği), ve
Yöntem (yönetim metodları ve disiplin)
Bunların yanı sıra insanlar için hayat ve ölüm anlamına gelen ve çok ciddi bir mesele olan savaşa girmeden önce şu yedi noktada çok ince düşünülmelidir: i) kimin yolu daha sağlamdır, yani manevi açıdan kim daha güçlüdür? hangi tarafın maneviyatı daha sağlam ve doğrudur? ii) Hangi tarafın komutanı daha yeteneklidir? iii) Gökyüzü ve Yeryüzünün avantajları kimden yanadır? iv) Hangi tarafta disiplin daha güçlü bir şekilde uygulanmaktadır? v) hangi tarafın ordusu daha güçlüdür? vi) hangi tarafın subayları ve askerleri daha eğitimlidir? vii) hangi tarafta hem ödül hem de ceza daha adil ve sürekli uygulanmaktadır? Bu sorulara verilen cevaplardan Zafer veya Yenilgiyi tahmin etmek mümkündür. Ancak savaş sanatının en önemli unsuru aldatmacadır. Düşmana vereceğiniz yanlış bilgi ya da ondan elde edeceğiniz doğru bilgi genellikle imkansız gibi görülen savaşın kazanılmasını sağlayabilir.
2. Bölüm - Savaşın yürütülmesi
Bu bölümde savaşın hızlı ve etkili kampanyalar şeklinde yürütülerek, maliyetin ve kayıpların en aza indirilmesi incelenmiştir. En iyi zafer kayıpsız elde edilen zaferdir. Bu bölümün esas konusu Savaş Ekonomisidir. Uzun ve yıpratıcı savaşlardan kaçınılmalıdır.
3. Bölüm - Stratejik saldırı
Kuvvetin ölçüsü büyüklük değildir, bir arada olmaktır. Dağınık ama büyük bir güç, birlikte hareket eden küçük bir güce karşı koyamaz. Herhangi bir savaşta sonucu belirleyen kritik faktörleri önem sırasına göre şöyle sıralar: Saldırı, strateji, ittifaklar, ordu ve şehirler.
4. Bölüm - Ordunun yerleşimi
Bu bölümde komutan rahatça ilerleyebilecek duruma gelene kadar, ordunun mevcut pozisyonları savunmasının önemi anlatılmıştır. Komutana da stratejik pozisyonları önceden fark ederek doğru zamanlamayla harekete geçmeyi tavsiye eder. Aksi takdirde kendisinin düşmana stratejik pozisyonlar vermesi kaçınılmazdır.
5. Bölüm - Kuvvetler
Bu bölümün ana konusu ordunun hareket halindeki gücünün önemidir. Bir kere harekete geçen ordunun o kabiliyeti ile yapabilecekleri, durup bekleyen orduya göre daha fazladır. Bunun için komutanın yaratıcı çözümler üretmesi gerekir. Örneğin arazinin yüksek bölgelerinden aşağı doğru hareket edilmesi durumunda aşağı seviyedeki ordunun karşı koyması çok zor olacaktır.
6. Bölüm - Zayıf ve Güçlü taraflar
Bir ordunun savaş sırasında karşısına çıkan fırsatların çoğu aslında düşmanın zayıflıklarının ortaya çıkmasına bağlıdır. Bu durumda zayıflıkları iyi tahmin edip, esnek biçimde gücünü o tarafa kaydırabilen komutan o alandaki fırsatları lehine kullanabilir. Tabi ki temel ilke olan aldatmacalara da dikkat etmek gerekir.
7. Bölüm - Askeri Manevralar
Eğer sizin için avantajlı olduğundan emin değilseniz doğrudan bir çatışmadan olabildiğince kaçınmalısınız. Gerekli olduğunda saldırarak çatışmayı siz zorlarsınız aksi halde manevrayla bunu boşa çıkarmanız iyi olacaktır. Bu bölümde eğer çatışmaya zorlanırsanız bunları nasıl kazanabileceğinize dair bilgiler bulunmaktadır.
8. Bölüm - Değişim ve adaptasyon
Savaş alanında sürekli meydan gelen değişikliklere nasıl karşılık verileceği bu bölümde işlenmiştir. Esnekliğin önemi bu bölümün ana konusudur. Bu şekilde ordunun değişiklikleri lehine kullanması hatta düşmanda zayıflık yaratmak üzere değişiklikleri bizzat oluşturması işlenmiştir.
9. Bölüm - Ordunun hareketi ve ilerlemesi
Düşman arazisi içerisinde ilerlemek zorunda kalan ordunun nelere dikkat etmesi gerektiği bu bölümde anlatılmaktadır. Başkalarının niyetlerini anlamak ve ona göre hareket etmenin önemi bu bölümde vurgulanmaktadır.
10. Bölüm - Arazi
Bu bölümde üç temel direnç alanı (mesafe, tehlikeler ve engeller) ile bunlardan doğan altı yerleşim pozisyonu ele alınmıştır. Altı pozisyonun her birinin avantajları ve dezavantajlarının neler olduğu ve komutanın bunları nasıl değerlendirebileceği incelenmiştir.
11. Bölüm - Dokuz savaş alanı
Savaş sırasında ortaya çıkan dokuz durum/aşama bu bölümde anlatılmış, seyrek (düşük yoğunluklu savaş) durumundan, ölümcül (yoğun ateş altında) duruma kadar her durumun önemli özellikleri, komutanın, askerleri bunlar arasında geçişlerde nasıl yöneteceği ve nelere odaklanması gerektiği incelenmiştir.
12. Bölüm - Ateşli saldırı
Bu bölümde silahların genel özellikleri ile çevre şartlarının bir silah gibi kullanılması anlatılmış. Saldırıların beş hedefi ile çevrenin kullanıldığı beş saldırı türü anlatılmış bunlara nasıl cevap verilmesi gerektiği de bu bölümde incelenmiştir.
13. Bölüm - İstihbarat ve Espiyonaj
İyi istihbarat kaynakları elde etmenin önemi ile birlikte beş istihbarat unsuru bu bölümde verilmiş, her birinin nasıl en iyi biçimde yönetilmesi gerektiği anlatılmıştır.
Özellikle yazıldığı tarih düşünüldüğünde 13. bölümün ileri görüşlülüğü konusuna dikkatinizi çekerim. Vietnam Savaşında ABD karşısında başarı sağlayan Sun Tzu'nun önemli takipçisi Nguyen Giap'ın askeri istihbarat ağının karargahını Amerikan askerlerinin karşısındaki taksi durağına kurduğunu burada belirtmeden geçemeyeceğim. Askerlerin taksi durağındaki hareketlerinde genellikle yanlarından eksik olmayan Vietnamlı kadınların da Giap'ın istihbarat elemanları olduğunu söylemeye gerek yok herhalde. Bu yüzden Birliklerin herketlerinin çok büyük bir oranı Vietkong birliklerinin nokta atışına maruz kalması da aslında Sun Tzu'nun çağları aşan öngörüleri sayesinde olmuştur.
son olarak bazı ana bilgiler:
- Savaş sanatının esası aldatmacadır. Olmayanı varmış gibi göstermek, var olanı gizleyebilmek en büyük güçtür.
- Eğer düşmanınızı tanıyorsanız, kendinizi de tanıyorsanız 100 savaşa girip hepsini kazanabilirsiniz.
- Bu kitaptaki tavsiyelere uyarsanız Savaşı kazanabilirsiniz, uymazsanız kendi felaketinizi hazırlamış olursunuz.
Kuzey ve Güney'in savaştığı ABD iç savaşı sırasında Güneyli askerlerin bir çatışmada en çok kayıp verdiği Gettysbourg muharebesi olmasaydı belki de Güney konfederasyonu savaşı kaybetmeyecek ve dünya tarihi çok farklı olabilecekti. Tabi Güneyli komutanın Sun Tzu'yu okuma şansı yoktu ancak şu anda "Savaş Sanatı", ABD askeri birimlerinde okunması gereken kitaplar listesinde ilk sıradadır. (Vietnam Savaşından sonra bu dersi iyi almışlar- ne diyelim darısı başımıza)
Machiaveli'nin Prens kitabının yanında hiç bir bilimsel önemi olmayan savaş sanatı kitabını ve Clausewitz'in çok fazla teknik bilgiler içeren ve aslında tam bitmemiş bir eser olan kitabını bir tarafa bırakıp strateji tarihine çok fazla etkilerde bulunan Sun Tzu'nun kitabına bir göz atalım.
Kitap aslında bambu çubuklara dikey biçimde yazılmış ve sonra iplerle birbirine bağlanmış, 13 bölümden oluşan bir kitaptır. Milattan sonra 2. yüzyılda kağıdın yagın kullanıldığı dönemden önce yazılmış, ve bir mezarda en eski örneği bulunmuştur. Bu kitabın M.Ö. 5-6. yüzyıllar arasında yazıldığı tahmin edilmektedir. Bölümleri çeşitli kaynaklarca farklı tercüme edilmekle birlikte şu şekilde özetlenebilir.
1. Bölüm-Detaylı değerlendirme ve planlama
Savaşta beş temel faktör vardır:
Yol (burada manevi amaç, erdem, fazilet anlamında kullanılmakta, ve Lao Tse felsefesindeki Dao ya da Tao olarak kullanılan doğru yol olarak ta adlandırılabilecek dini anlamda kullanılmıştır.) ,
Gökyüzü (gece gündüz, hava şartları, mevsimler) ,
Yeryüzü (Arazi tipi, korunaklılık, hareket kabiliyeti),
Komutan (Liderin bilgisi, sevgi ve saygı uyandıran kişiliği), ve
Yöntem (yönetim metodları ve disiplin)
Bunların yanı sıra insanlar için hayat ve ölüm anlamına gelen ve çok ciddi bir mesele olan savaşa girmeden önce şu yedi noktada çok ince düşünülmelidir: i) kimin yolu daha sağlamdır, yani manevi açıdan kim daha güçlüdür? hangi tarafın maneviyatı daha sağlam ve doğrudur? ii) Hangi tarafın komutanı daha yeteneklidir? iii) Gökyüzü ve Yeryüzünün avantajları kimden yanadır? iv) Hangi tarafta disiplin daha güçlü bir şekilde uygulanmaktadır? v) hangi tarafın ordusu daha güçlüdür? vi) hangi tarafın subayları ve askerleri daha eğitimlidir? vii) hangi tarafta hem ödül hem de ceza daha adil ve sürekli uygulanmaktadır? Bu sorulara verilen cevaplardan Zafer veya Yenilgiyi tahmin etmek mümkündür. Ancak savaş sanatının en önemli unsuru aldatmacadır. Düşmana vereceğiniz yanlış bilgi ya da ondan elde edeceğiniz doğru bilgi genellikle imkansız gibi görülen savaşın kazanılmasını sağlayabilir.
2. Bölüm - Savaşın yürütülmesi
Bu bölümde savaşın hızlı ve etkili kampanyalar şeklinde yürütülerek, maliyetin ve kayıpların en aza indirilmesi incelenmiştir. En iyi zafer kayıpsız elde edilen zaferdir. Bu bölümün esas konusu Savaş Ekonomisidir. Uzun ve yıpratıcı savaşlardan kaçınılmalıdır.
3. Bölüm - Stratejik saldırı
Kuvvetin ölçüsü büyüklük değildir, bir arada olmaktır. Dağınık ama büyük bir güç, birlikte hareket eden küçük bir güce karşı koyamaz. Herhangi bir savaşta sonucu belirleyen kritik faktörleri önem sırasına göre şöyle sıralar: Saldırı, strateji, ittifaklar, ordu ve şehirler.
4. Bölüm - Ordunun yerleşimi
Bu bölümde komutan rahatça ilerleyebilecek duruma gelene kadar, ordunun mevcut pozisyonları savunmasının önemi anlatılmıştır. Komutana da stratejik pozisyonları önceden fark ederek doğru zamanlamayla harekete geçmeyi tavsiye eder. Aksi takdirde kendisinin düşmana stratejik pozisyonlar vermesi kaçınılmazdır.
5. Bölüm - Kuvvetler
Bu bölümün ana konusu ordunun hareket halindeki gücünün önemidir. Bir kere harekete geçen ordunun o kabiliyeti ile yapabilecekleri, durup bekleyen orduya göre daha fazladır. Bunun için komutanın yaratıcı çözümler üretmesi gerekir. Örneğin arazinin yüksek bölgelerinden aşağı doğru hareket edilmesi durumunda aşağı seviyedeki ordunun karşı koyması çok zor olacaktır.
6. Bölüm - Zayıf ve Güçlü taraflar
Bir ordunun savaş sırasında karşısına çıkan fırsatların çoğu aslında düşmanın zayıflıklarının ortaya çıkmasına bağlıdır. Bu durumda zayıflıkları iyi tahmin edip, esnek biçimde gücünü o tarafa kaydırabilen komutan o alandaki fırsatları lehine kullanabilir. Tabi ki temel ilke olan aldatmacalara da dikkat etmek gerekir.
7. Bölüm - Askeri Manevralar
Eğer sizin için avantajlı olduğundan emin değilseniz doğrudan bir çatışmadan olabildiğince kaçınmalısınız. Gerekli olduğunda saldırarak çatışmayı siz zorlarsınız aksi halde manevrayla bunu boşa çıkarmanız iyi olacaktır. Bu bölümde eğer çatışmaya zorlanırsanız bunları nasıl kazanabileceğinize dair bilgiler bulunmaktadır.
8. Bölüm - Değişim ve adaptasyon
Savaş alanında sürekli meydan gelen değişikliklere nasıl karşılık verileceği bu bölümde işlenmiştir. Esnekliğin önemi bu bölümün ana konusudur. Bu şekilde ordunun değişiklikleri lehine kullanması hatta düşmanda zayıflık yaratmak üzere değişiklikleri bizzat oluşturması işlenmiştir.
9. Bölüm - Ordunun hareketi ve ilerlemesi
Düşman arazisi içerisinde ilerlemek zorunda kalan ordunun nelere dikkat etmesi gerektiği bu bölümde anlatılmaktadır. Başkalarının niyetlerini anlamak ve ona göre hareket etmenin önemi bu bölümde vurgulanmaktadır.
10. Bölüm - Arazi
Bu bölümde üç temel direnç alanı (mesafe, tehlikeler ve engeller) ile bunlardan doğan altı yerleşim pozisyonu ele alınmıştır. Altı pozisyonun her birinin avantajları ve dezavantajlarının neler olduğu ve komutanın bunları nasıl değerlendirebileceği incelenmiştir.
11. Bölüm - Dokuz savaş alanı
Savaş sırasında ortaya çıkan dokuz durum/aşama bu bölümde anlatılmış, seyrek (düşük yoğunluklu savaş) durumundan, ölümcül (yoğun ateş altında) duruma kadar her durumun önemli özellikleri, komutanın, askerleri bunlar arasında geçişlerde nasıl yöneteceği ve nelere odaklanması gerektiği incelenmiştir.
12. Bölüm - Ateşli saldırı
Bu bölümde silahların genel özellikleri ile çevre şartlarının bir silah gibi kullanılması anlatılmış. Saldırıların beş hedefi ile çevrenin kullanıldığı beş saldırı türü anlatılmış bunlara nasıl cevap verilmesi gerektiği de bu bölümde incelenmiştir.
13. Bölüm - İstihbarat ve Espiyonaj
İyi istihbarat kaynakları elde etmenin önemi ile birlikte beş istihbarat unsuru bu bölümde verilmiş, her birinin nasıl en iyi biçimde yönetilmesi gerektiği anlatılmıştır.
Özellikle yazıldığı tarih düşünüldüğünde 13. bölümün ileri görüşlülüğü konusuna dikkatinizi çekerim. Vietnam Savaşında ABD karşısında başarı sağlayan Sun Tzu'nun önemli takipçisi Nguyen Giap'ın askeri istihbarat ağının karargahını Amerikan askerlerinin karşısındaki taksi durağına kurduğunu burada belirtmeden geçemeyeceğim. Askerlerin taksi durağındaki hareketlerinde genellikle yanlarından eksik olmayan Vietnamlı kadınların da Giap'ın istihbarat elemanları olduğunu söylemeye gerek yok herhalde. Bu yüzden Birliklerin herketlerinin çok büyük bir oranı Vietkong birliklerinin nokta atışına maruz kalması da aslında Sun Tzu'nun çağları aşan öngörüleri sayesinde olmuştur.
son olarak bazı ana bilgiler:
- Savaş sanatının esası aldatmacadır. Olmayanı varmış gibi göstermek, var olanı gizleyebilmek en büyük güçtür.
- Eğer düşmanınızı tanıyorsanız, kendinizi de tanıyorsanız 100 savaşa girip hepsini kazanabilirsiniz.
- Bu kitaptaki tavsiyelere uyarsanız Savaşı kazanabilirsiniz, uymazsanız kendi felaketinizi hazırlamış olursunuz.
Kuzey ve Güney'in savaştığı ABD iç savaşı sırasında Güneyli askerlerin bir çatışmada en çok kayıp verdiği Gettysbourg muharebesi olmasaydı belki de Güney konfederasyonu savaşı kaybetmeyecek ve dünya tarihi çok farklı olabilecekti. Tabi Güneyli komutanın Sun Tzu'yu okuma şansı yoktu ancak şu anda "Savaş Sanatı", ABD askeri birimlerinde okunması gereken kitaplar listesinde ilk sıradadır. (Vietnam Savaşından sonra bu dersi iyi almışlar- ne diyelim darısı başımıza)
28.08.2018 geronimo