Kriptoparalar devletlerin bastığı paraların yerini alacak mı?

Soruyu daha açık sorarsak Bitcoin ya da benzer formdaki kriptoparalar, temel değişim aracı olarak fiat para da denen, devletlerin merkez bankalarının basıp piyasa sürdüğü paraların yerini alacak mı? Yani para sistemleri olduğu gibi devam edecek mi ya da bir devletin korumasında olmayan ancak güvenliği, merkezi olmayan kayıt sistemini oluşturan binlerce bilgisayar tarafından dağınık bir şekilde sağlanan kriptoparalar dünyada temel değişim aracı olma özelliği kazanacaklar mı?
Bu soruyu cevaplamak için öncelikle para ile ilgili özellikleri hatırlayalım: değerli olması, nadir olması, bölünebilirlik, sahtesinin yapılamaması, değerini zaman içinde koruması, taşınabilir olması, değişimde kullanılabilmesi, kolay ve güvenli olarak saklanabilmesi.
Dünyada bu özelliklerin hepsini sağlayan bir para mevcut değil. Buna yaklaşabilenleri ayırıp onları karşılaştırırsak soruyu bir ölçüde cevaplayabileceğimizi düşünüyorum.
Mevcut değişim araçları arasında bu özelliklerin hepsini sağlamaya en çok yaklaşan araçla başlayalım: altın.
Evet altın madeni dünya üzerinde nadir bulunduğu için ve mücevheratın yanı sıra sanayide de kullanımı olduğundan değerli metaller arasında en önde gelenidir. Kolayca küçük parçalara bölünebilir, değerini zaman içinde korur ve değişimde kullanılabilir. Zayıf yönleri ise sahtesinin yapılabilir olması (altın külçeleri içerisine tungsten doldurulduğunda eritmeden sahte olduğunu anlayamazsınız) bir de kolay ve güvenli taşınamaması. Altının bu zayıf yönleri ise tarih boyunca devletler ve onların kurup yönettiği bankacılık sistemi tarafından güvenliği sağlanarak bertaraf edilmiştir. Yani altınınız güvenli bir şekilde banka kasasında dururken buna dair size verilen bir senet, yani kağıt para, bir anlamda varlığınızı rahatça taşımanızı ve değişimde kullanmanızı sağlamaktaydı. Tabi bankalar bunun karşılığında paranızın bir bölümünü sizden alıyor, devletler de verdiği güvenlik hizmeti karşılığında vergi topluyorlardı. Bankacılık ve finans sistemi günümüzde de devletlerin koruması altındadır. Adınıza kayıtlı altının karşılığında verilmeye başlayan, kağıt para, sahtesi yapılamayacak şekilde üretilince isim kaydına gerek duymayacak şekilde üretilmeye başladı. Nakit dediğimiz bu paranın kolaylığı bununla birlikte dünya ekonomisinin hızla büyümesine yol açtı.
19. yüzyılda altın karşılığı olarak üretilen ve kullanılan kağıt paralar arasında bir tanesi dünyada ön plana çıktı: Amerikan doları. Devletler aralarında şu anlaşmaya vardılar. ABD karşılığını altın olarak bulundurmayı taahhüt ettiği dolarları basacak, diğer devletler de dolar karşılığı tutarak kendi paralarını basacaktı. Dolayısıyla dünyada ideal para olmaya aday ikinci birimimiz budur: Karşılığı altın olarak tutulan Amerikan Doları; ancak daha sonra başta ABD olmak üzere devletler, altın karşılığının kendilerini kısıtladığını farketti ve bu zorunluluktan da vazgeçtiler. Yani şu anda dolar ülkede vergi toplamada kullanıldığı için değerli, bunun dışında, gerçekte üzerine basıldığı kağıt kadar bir değere sahip.
Kriptoparalar ise aslında gerçek para olan altının özelliklerini taklit ederek 2009'dan beri ideal para olmaya doğru ilerliyorlar. Blokzincir kayıt sistemlerine sahip olduklarından, merkezi bir otorite tarafından kontrol edilmeden (bu aslında bir avantaj) değişim aracı olarak kullanılabiliyorlar. Güvenlik ve bölünebilirlik, sahtesinin yapılamaması açısından da altına göre üstünlükleri var. Uluslararası para birimlerinin, birbirlerine göre günlük olarak değişen kur farklarından bağımsız, kullanıcıların onlara atfettiği değerlere sahipler. Belki bu atfedilen değerin karşılığı yok gibi düşünebilirsiniz ama çok güçlü hükümetlerin bile kolayca üzerinde manipulasyon yapabildikleri klasik paraların da şu anda bir karşılığı yok. Kriptoparaların ise üretilme adetleri sınırlı ve sabit; yani dünyada şu anda ne kadar olduğunun büyük bir kesinlikle biliniyor olması, bir anda piyasada bollaşması yüzünden yaşanabilecek ani değer kaybını önlüyor; kolayca saklanabiliyorlar, taşınmaları ve değişim aracı olarak kullanmaları çok kolay. Biraz spekülatif amaçlarla da olsa yatırımcıları var ve bu yüzden değerlerini koruyorlar, hatta bazen artırıyorlar. Tek bir devletin kontrolünde olmadıkları ve sadece internet ve beki de 50 dolarlık bir akıllı telefon gerektirdiği için, bankacılık kredi ve finans sistemine sahip olmayan milyarlarca insan tarafından benimsenmiş durumdalar.
Bu özellikleri yüzünden dünya çapında internette kullanılabilecek para ne olmalı diye sorulduğunda, doğal olarak akla kriptoparalar gelmekte. Ancak internet parası kavramından daha geçerli bir tanımı, kriptopara savunucusu yazar ve danışman Andreas Antonopoulos şöyle veriyor: "Bitcoin internet parası değil Paranın İnternetidir." Tabi yazar bunu söyldiğinde piyasadaki tek kriptopara Bitcoin olduğundan bu ifadedeki Bitcoin'i genel olarak kriptoparalar şeklinde anlamalıyız.
Özetle paranın interneti kavramının, devletlerin büyük bir titizlikle koruyup, bazen vatandaşlarının özgürlük ve mahremiyetini çiğneme pahasına olsa bile izleme amacıyla kullandıkları finans sisteminin yerini bir anda alması çok zor, ancak, bir kısmı devletlerin bastığı klasik paralarda olmayan, değişim, ticaret ve hizmetlerde kullanılabilecek üstün özellikler vaadeden akıllı kontratların da olduğu Ethereum gibi yeni kriptoparaların da ekosisteme katılmasıyla, kriptoparaların var olmaya ve giderek artan biçimde kullanılmaya devam edeceğini söyleyebiliriz.


03.09.2018 geronimo
1
daha iyi hizmet verebilmek için çerez (cookie) kullanıyoruz. detaylı bilgi için tıklayın