Mukaddime

Kelime anlamı olarak "giriş" ya da Arapça "takdim etme" alamına gelmektedir ancak tarih ve felsefe çevrelerinde Mukaddime dendiğinde, 14. yüzyılda İbni Haldun tarafından yazılmış 7 ciltilik bir eserin giriş bölümü akla gelir. Bu giriş bölümü o kadar ünlüdür ki, çoğu kişi 7 ciltlik bu kitaba orijinal adı olan "Kitabu'l İber" yerine Mukaddime demektedir. Bu eserin önemi, felsefe kavramlarının saf aklın düşünce yolu ile açıklanması anlamından uzaklaşılıp, ayakları yere basan Dünya tarihi ve coğrafyasına bağlanması ve insanın, düşünen hayvan tanımından çok daha ileri bir analizle sosyal ve siyasal toplum üyesi olarak tanımlanmasının ilk örneği olmasından kaynaklanır. Berberilerin, Arapların ve diğer milletlerin tarih ve coğrafyalarının incelendiği Kitabu'l İber'in birinci cildi, İbni Haldun tarafından ilk yazıldığında Kitabu'l Evvel olarak adlandırılmıştı. Ancak kendisi yaşarken olağanüstü ilgi gören bu bölümün Mukaddime diye anılmasını İbni Haldun'da benimsedi. Ön sözünde (buna da Mukaddimenin Mukaddimesi diyen yazarlar bulunmaktadır) İbni Haldun kitabını tanıtır ve tarih ilminin öneminden bahseder. Yöntem sorununu ele alır ve özellikle İslam tarihçilerinin hatalarını gösterip yöntemlerini eleştirir. Mukaddime'de yer alan, toplumların gelişme ve hareket biçimlerine dair değerlendirmeler 6 bölümden oluşur:
1. bölüm İklim ve beslenmenin insan tabiatı ve uygarlığı üzerine etkilerini, 2. bölüm göçebe ve yerleşik kültürlerin karşılaştırma ve iki kültür arasındaki çatışmaların sosyal sonuçlarını, 3. bölüm devletlerin doğuşu ve çöküşü ile saltanat ve hilafet koşulları ve kurallarını, 4. bölüm köy, kasaba hayatı ile imar faaliyetleri ve bunun İslam devletine etkilerini, 5. bölüm dönemin ana meslekleri, geçim kaynakları, sanat, tarım, üretim ve ticaret gibi ekonomik faaliyetleri, 6. bölüm ise bilimlerin sınıflandırılması ve eğitim konularını içerir.
Bu eser Arap dünyasını etkilemese de Osmanlı tarih anlayışını derin biçimde etkilemiştir. Naima ve Katip Çelebi gibi tarihçiler Osmalı devletinin yükselişi ve çöküşünü açıklarken çoğu kez onun bu eserindeki yöntem ve teorilerini izlemişlerdir. İbni Haldun 19. yüzyılda batılı tarihçiler tarafından keşfedilmiş ve eserleri büyük ilgi görmüştür.
Modern tarihçilik, siyasal bilimler ve sosyolojinin kurulmasında en önemli ve ilk eser hangisidir diye sorulsaydı, zamanlar ötesi bir eser olan Mukaddime dışında herhangi bir aday dahi gösterilemezdi. Son olarak bu eserden kısa ama çok önemli bir alıntıya yer verelim: "Coğrafya kaderinizdir!"
05.05.2019 geronimo
1
daha iyi hizmet verebilmek için çerez (cookie) kullanıyoruz. detaylı bilgi için tıklayın