Covid 19 olarak adlandırılan coronavirus tipinin sebep olduğu ve tüm dünyada çok sayıda insanın ölmesine yol açan salgındır.
Coronavirus 1960'lardan beri bilinmekte olan bir virüs çeşididir. Çeşitli varyasyonlarının zaman zaman ortaya çıkıp kaybolduğu gözlenmiştir. 2019 yılına gelinene kadar bilinen en önemli örneği 2002-2003 yıllarında Çin'de çok sayıda insanın ölümüne yol açan SARS'tır. Aralık 2019'da Çin tarafında tespit edilen bir coronavirus tipi, bir kaç ay içinde dünyaya yayıldı.
2019 Aralık'tan itibaren önce Çin, daha sonra İtalya ve daha sonra Amerika Birleşik Devletleri salgının merkezi konumuna geldi. Çin`` ilk dalga salgınla baş etmeyi başardıktan sonra, ilk vak'ayı gizlediği iddiasıyla virüsün yayılması ile ABD'yi suçlamaya başlarken, ABD ise Çin'i verileri gizlemekle suçlamaya, ABD başkanı Donald Trump Covid 19 ifadesi yerine Çin virüsü ifadesini kullanarak Çin hakkında olumsuz algı yaratma stratejisi için virüsü kullanmaya başladı. Nisan 2020'ye gelindiğinde dünyanın büyük kısmında covid 19 (coronavirus) sebebiyle günlük yaşamın alışılagelmiş şekilde devam etmesini engelleyen kısıtlamalar devreye girdi.
Covid 19'u tehlikeli kılan özelliği kolayca bulaşıcı olmasıyken, zamanla keşfedilen "semptom yokken de bulaşıyor olması" özelliği mücadeleyi çok zorlaştıran bir unsur oldu. Kuluçka süresinin 14 güne kadar uzayabildiği tespit edilen virüsün, semptom göstermediği bu 14 gün içinde virüsü taşıyan kişi ile temas eden kişilere kolayca bulaşabildiği tespit edildi. Virüsün bünyeye en sık girdiği yollar solunum yolu ve damlacık yolu olarak belirlendi. Açık yaralar ve sindirim sistemi giriş çıkış noktaları da diğer riskli bölgeler. Pek çok kişinin virüsü kolayca atlatabildiği, ancak başta ileri yaştaki ve kronik rahatsızlığı olan kişiler olmak üzere toplumun önemli bir kısmının tehdit altında olduğu görüldü. Kişilerin bu rahatsızlığa yakalanmasından daha önemli bir tehdit ise, toplumu oluşturan bireylerin bu hastalığa aynı dönemde yakalanıp, sağlık sisteminin aynı anda tedavi etme kapasitesinin üstünde oluşabilecek bakıma muhtaç hasta sayısına bağlı olarak, tedavisi mümkün hastaları kapasite yetersizliğinden ötürü kaybetmek olarak ortaya çıktı. Tüm dünyada virüsle mücadele için seferberlik ilan edildi.
Mücadelenin en önemli bacağını, evde kalmak ve bireyler arasındaki fiziksel mesafeyi korumak oluşturdu.
Bireylerin yapabilecekleri, herkese virüslüymüş gibi davranarak virüsü almamak ya da mümkün olduğunca geç almak, kendisi virüsü almış gibi önlem alıp başkasına bulaştırmamak ve en önemlisi virüse karşı dayanıklı bünyesi varsa ve bu sebeple bünyesindeki virüsü hissetmiyorsa, bu virüsü bünyesi dayanıksız bireylere taşımamak olarak özetlenebilir.
Bireylerin takınması gereken kurallar şunlardır;
Aniden bulaşabilecek bu virüsle mücadele için bireylerin nasıl davranabileceğine ilişkin fikir vermesi açısından Covid 19 (Coronavirus) yayılmasına karşı kasap senaryosunun çözümlemesi iyi bir örnek oluşturmaktadır.
Hükümetlerin yapabilecekleri ise toplumu bilinçlendirmek, virüsün bulaşma hızını yavaşlatacak önlemler almak ve bireylerin virüs tedavisi için sağlık sistemine başvurmalarını zamana yaymak, sağlık sisteminde Covid 19 virüsü almış bireylerin tedavisi için kullanılabilecek kapasiteyi arttırmak, ekonomide oluşan belirsizliğe karşı çarkların en az yavaşlamasını sağlamak şeklinde ortaya çıktı.
Tüm dünyada hükümetler tarafından en çok başvurulan önlemler şu şekilde oldu;
Alınan önlemlerin amacını iki ana kalemde açıklamak mümkündür.
Hükümetler tarafından alınan önlemlere örnek olarak Covid 19 (Coronavirus) Arnavutluk hükümet uygulamaları - Mart 2020 incelenebilir. Her ülkenin kendisine göre aldığı kararlar dünyada genelinde ilginç görüntüler ortaya çıkardı. Hindistan'ın 1.3 Milyar insana sokağa çıkma yasağı ilan etmesi, Valencia'da bir genelevin müşterileriyle birlikte karantinaya alınması ilginç uygulamalar oldu.
Bireylerin hükümet uygulamalarına verdikleri tepkiler bazen gülümsetti. Sokağa çıkma yasağını delmek için ağaç ya da çöp torbası kılığına giren insanlar, evlerinden kıpırdayamayan insanların ürettiği espriler bu zor günlerde insanlara tutunacak dal oldular. Bu satırların yazarının en beğendiği espri, "aşıyı bilim insanları değil, çocuklarıyla evde baş başa kalan öğrenci velileri bulacak" esprisi oldu.
Salgına karşı tüm dünyada hükümetler hayatı yavaşlatma politikası gütmeyi öngörürken, Birleşik Krallık kontrollü salgın stratejisini açıkladı. Tüm dünya merakla bu stratejinin sonuçlarını beklerken, Birleşik Krallık hükümeti toplumdan gelen yoğun baskı, hükümet dışı devlet organlarının ağırlığını koyması sonucu geri adım attı ve rotayı hayatı yavaşlatma stratejisine döndürdü.
Hastalığın yoğun yaşandığı İspanya ve İtalya'dan insanın içini sızlatan veriler ve görüntüler geldi. İtalya'da sağlık sistemi kapasite aşımı sebebiyle iyileşme olasılığı zayıf görülen ileri yaştaki hastalar yerine genç hastalara öncelik vereceğini duyurdu. Gazeteciler İspanya'dan geçtikleri bir haberde bakıcılar tarafından terk edilen bir huzur evinde çok sayıda kişinin hayatını kaybettiklerini bildirdiler.
Fakirlere etki eden problemlerde sessiz kalan dünyanın, zenginleri de ilgilendiren bir problem de ortaya çıktığında nasıl da aklının başına geldiği görüldü. Ülkelerin birbirine yardım etmeye çalışması geleceğe dönük umut verdi. Türkiye, yalnızca Arnavutluk, Irak gibi kendinden küçük ekonomilere değil, aynı zamanda İtalya, İspanya gibi desteğe ihtiyaç duyan ülkelere de yardım gönderdi. Rusya, ABD'ye medikal malzeme gönderdi. İtalya dünyanın buluştuğu yer oldu. Küba 53 doktor, Arnavutluk 30 doktor gönderirken, Rusya ve Çin ciddi miktarda medikal malzeme ve sağlık personeliyle katkı yaptı.
Bilim insanları, yoğun bir şekilde hastalığa çözüm bulma çalışmalarına devam ediyorlar. Öncelikle tedavi, devamında engelleyici aşı bulmak için tüm dünya çalışıyor.
Tüm bu sıkıntıların içerisinde olumlu giden en önemli şey ise gezegenimizin kendisini tedavi etmeye başlaması oldu. Uzun yıllardır uzak durdukları yerlere dönen hayvanlar, Venedik kanallarındaki yunuslar, Şili'nin başkenti San Tiago'da görülen puma, ozon tabakasının kendisini tamir etmeye başlaması, bu zor günlerin teselli ikramiyesi gibiydi.
2019 2020 coronavirus salgını ile birlikte dünya kendisini sorguladı. Kapitalizm şimdi çökmese bile, gelecekte nasıl çökeceğinin sinyallerini verdi. 1991'de komünizmin çöküşüne tanıklık eden dünya, kapitalizmin çöküşünün demosunu izleme olanağı buldu.
Coronavirus 1960'lardan beri bilinmekte olan bir virüs çeşididir. Çeşitli varyasyonlarının zaman zaman ortaya çıkıp kaybolduğu gözlenmiştir. 2019 yılına gelinene kadar bilinen en önemli örneği 2002-2003 yıllarında Çin'de çok sayıda insanın ölümüne yol açan SARS'tır. Aralık 2019'da Çin tarafında tespit edilen bir coronavirus tipi, bir kaç ay içinde dünyaya yayıldı.
2019 Aralık'tan itibaren önce Çin, daha sonra İtalya ve daha sonra Amerika Birleşik Devletleri salgının merkezi konumuna geldi. Çin`` ilk dalga salgınla baş etmeyi başardıktan sonra, ilk vak'ayı gizlediği iddiasıyla virüsün yayılması ile ABD'yi suçlamaya başlarken, ABD ise Çin'i verileri gizlemekle suçlamaya, ABD başkanı Donald Trump Covid 19 ifadesi yerine Çin virüsü ifadesini kullanarak Çin hakkında olumsuz algı yaratma stratejisi için virüsü kullanmaya başladı. Nisan 2020'ye gelindiğinde dünyanın büyük kısmında covid 19 (coronavirus) sebebiyle günlük yaşamın alışılagelmiş şekilde devam etmesini engelleyen kısıtlamalar devreye girdi.
Covid 19'u tehlikeli kılan özelliği kolayca bulaşıcı olmasıyken, zamanla keşfedilen "semptom yokken de bulaşıyor olması" özelliği mücadeleyi çok zorlaştıran bir unsur oldu. Kuluçka süresinin 14 güne kadar uzayabildiği tespit edilen virüsün, semptom göstermediği bu 14 gün içinde virüsü taşıyan kişi ile temas eden kişilere kolayca bulaşabildiği tespit edildi. Virüsün bünyeye en sık girdiği yollar solunum yolu ve damlacık yolu olarak belirlendi. Açık yaralar ve sindirim sistemi giriş çıkış noktaları da diğer riskli bölgeler. Pek çok kişinin virüsü kolayca atlatabildiği, ancak başta ileri yaştaki ve kronik rahatsızlığı olan kişiler olmak üzere toplumun önemli bir kısmının tehdit altında olduğu görüldü. Kişilerin bu rahatsızlığa yakalanmasından daha önemli bir tehdit ise, toplumu oluşturan bireylerin bu hastalığa aynı dönemde yakalanıp, sağlık sisteminin aynı anda tedavi etme kapasitesinin üstünde oluşabilecek bakıma muhtaç hasta sayısına bağlı olarak, tedavisi mümkün hastaları kapasite yetersizliğinden ötürü kaybetmek olarak ortaya çıktı. Tüm dünyada virüsle mücadele için seferberlik ilan edildi.
Mücadelenin en önemli bacağını, evde kalmak ve bireyler arasındaki fiziksel mesafeyi korumak oluşturdu.
Bireylerin yapabilecekleri, herkese virüslüymüş gibi davranarak virüsü almamak ya da mümkün olduğunca geç almak, kendisi virüsü almış gibi önlem alıp başkasına bulaştırmamak ve en önemlisi virüse karşı dayanıklı bünyesi varsa ve bu sebeple bünyesindeki virüsü hissetmiyorsa, bu virüsü bünyesi dayanıksız bireylere taşımamak olarak özetlenebilir.
Bireylerin takınması gereken kurallar şunlardır;
- Mümkün olduğu kadar az kişi ile görüşme.
- Dışarı çıkıldığında en yakındaki kişi ile 2 metre civarında bir mesafe bulundurma.
- Eller yüze, özellikle ağız, burun ve göze temas ederse ele bulaşan virüsün bünyeye nüfuz etmesini engellemek için sık sık el yıkama, istem dışı yüze dokunulması riskine karşı maske kullanımı.
- Eve gelindiğinde dışarıda giyilen giysileri yıkama, güneşlendirme.
- Düşük risk grubundaki gençlerin, taşıyıcı olarak yaşlılara virüs taşımaması için mümkünse görüşmeye ara vermeleri
- Sağlığına ve bağışıklık sisteminin güçlenmesine dikkat edip virüs dışındaki hastalıklara da kolay kolay yakalanmamak. Hastanaye gitmeyi gerektirecek duruma düşmemek.
Aniden bulaşabilecek bu virüsle mücadele için bireylerin nasıl davranabileceğine ilişkin fikir vermesi açısından Covid 19 (Coronavirus) yayılmasına karşı kasap senaryosunun çözümlemesi iyi bir örnek oluşturmaktadır.
Hükümetlerin yapabilecekleri ise toplumu bilinçlendirmek, virüsün bulaşma hızını yavaşlatacak önlemler almak ve bireylerin virüs tedavisi için sağlık sistemine başvurmalarını zamana yaymak, sağlık sisteminde Covid 19 virüsü almış bireylerin tedavisi için kullanılabilecek kapasiteyi arttırmak, ekonomide oluşan belirsizliğe karşı çarkların en az yavaşlamasını sağlamak şeklinde ortaya çıktı.
Tüm dünyada hükümetler tarafından en çok başvurulan önlemler şu şekilde oldu;
- Yurtdışından gelen kişilerin 14 gün süreyle kendi evinde karantinada kalmasını sağlamak.
- Okullarda eğitime ara vermek, internet üzerinden eğitim olanaklarının kullanılmasını sağlamak
- Sinema, konser, spor karşılaşmaları, alış veriş merkezleri, lokantalar, kafeler gibi insanların toplu olarak bir arada bulunduğu ortamları kapatmak
- Yaya olarak ya da araçla sokağa çıkmayı kısıtlamak, yasaklamak
- Hastalığın yoğun görüldüğü ülkeler ile sınır kapılarını kapatmak
- Yolcu akışını engellerken, malların dolaşımını mümkün hale getirecek düzenlemeler yapmak
- Hastanelerde solunum cihazı kapasitesini arttırmak
- Salgının hafif seyrettiği ülkelerden salgının ağır seyrettiği ülkelere medikal malzeme ve sağlık personeli gönderilmesi
- Ek hastaneler inşa etmek. Spor salonu, kullanılmayan üniversite binaları gibi yerleri geçici olarak hastaneye çevirmek
- Covid 19 sebebiyle çalışamayanların maaşlarını ödemek
- Covid 19 önlemlerinden olumsuz etkilenen kişi ve kuruluşların kredi taksitlerini ertelemek
Alınan önlemlerin amacını iki ana kalemde açıklamak mümkündür.
- Birinci ve en önemli amaç, ilk anda düşünüldüğünün aksine, insanların hasta olmasını engellemek değil, insanların aynı anda hasta olmasını engellemektir.
Sistemler kurulurken, herkesin sistemi aynı anda kullanacağı varsayımına göre değil, dönüşümlü kullanacağı varsayımına göre kurulurlar. Örneğin inşa edilen yolları herkes aynı anda kullanmaya kalkarsa, trafik tıkanır. Ya da biraz daha mizahi ama gerçek bir örnekte, İstanbul'da herkes tuvalete aynı anda gitse ve sifonu aynı anda çekse, kanalizasyon kapasitesi bu atık suyu taşıyamaz. Beklenen, insanların değişik anlarda tuvaleti kullanmasıdır. Aynı şekilde, hastane kapasitesinin de toplumun geniş kesimleri tarafından aynı anda talep edilmesi durumunda da hastane kapasitesi yetersiz kalır. Bu durumda, pek çok yurttaş, basit tedavilerle kurtulabilecekleri rahatsızlıklarını tedavi ettiremezler ve hiç uğruna hayatlarını yitirebilirler. Halbuki hastalar hastaneye azar azar gelirlerse tedavi olma ve şifa bulma olasılıkları artar.
- İkinci önemli amaç ise, küresel ölçekte bu virüse karşı verilen şifa bulma çalışmalarından faydalanmak üzere zaman kazanmaktır. Toplumu oluşturan bireyler arasındaki mesafenin korunduğu bu dönemde bilim insanlarının yaptığı çalışmaların sonucunun ortaya çıkma olasılığı vardır. Bu bir aşı ya da tedavi ya da farklı bir bakış açısı olarak ortaya çıkabilir. Kazanılan zamanda bu yeni şifaya erişme şansı doğabilir.
Hükümetler tarafından alınan önlemlere örnek olarak Covid 19 (Coronavirus) Arnavutluk hükümet uygulamaları - Mart 2020 incelenebilir. Her ülkenin kendisine göre aldığı kararlar dünyada genelinde ilginç görüntüler ortaya çıkardı. Hindistan'ın 1.3 Milyar insana sokağa çıkma yasağı ilan etmesi, Valencia'da bir genelevin müşterileriyle birlikte karantinaya alınması ilginç uygulamalar oldu.
Bireylerin hükümet uygulamalarına verdikleri tepkiler bazen gülümsetti. Sokağa çıkma yasağını delmek için ağaç ya da çöp torbası kılığına giren insanlar, evlerinden kıpırdayamayan insanların ürettiği espriler bu zor günlerde insanlara tutunacak dal oldular. Bu satırların yazarının en beğendiği espri, "aşıyı bilim insanları değil, çocuklarıyla evde baş başa kalan öğrenci velileri bulacak" esprisi oldu.
Salgına karşı tüm dünyada hükümetler hayatı yavaşlatma politikası gütmeyi öngörürken, Birleşik Krallık kontrollü salgın stratejisini açıkladı. Tüm dünya merakla bu stratejinin sonuçlarını beklerken, Birleşik Krallık hükümeti toplumdan gelen yoğun baskı, hükümet dışı devlet organlarının ağırlığını koyması sonucu geri adım attı ve rotayı hayatı yavaşlatma stratejisine döndürdü.
Hastalığın yoğun yaşandığı İspanya ve İtalya'dan insanın içini sızlatan veriler ve görüntüler geldi. İtalya'da sağlık sistemi kapasite aşımı sebebiyle iyileşme olasılığı zayıf görülen ileri yaştaki hastalar yerine genç hastalara öncelik vereceğini duyurdu. Gazeteciler İspanya'dan geçtikleri bir haberde bakıcılar tarafından terk edilen bir huzur evinde çok sayıda kişinin hayatını kaybettiklerini bildirdiler.
Fakirlere etki eden problemlerde sessiz kalan dünyanın, zenginleri de ilgilendiren bir problem de ortaya çıktığında nasıl da aklının başına geldiği görüldü. Ülkelerin birbirine yardım etmeye çalışması geleceğe dönük umut verdi. Türkiye, yalnızca Arnavutluk, Irak gibi kendinden küçük ekonomilere değil, aynı zamanda İtalya, İspanya gibi desteğe ihtiyaç duyan ülkelere de yardım gönderdi. Rusya, ABD'ye medikal malzeme gönderdi. İtalya dünyanın buluştuğu yer oldu. Küba 53 doktor, Arnavutluk 30 doktor gönderirken, Rusya ve Çin ciddi miktarda medikal malzeme ve sağlık personeliyle katkı yaptı.
Bilim insanları, yoğun bir şekilde hastalığa çözüm bulma çalışmalarına devam ediyorlar. Öncelikle tedavi, devamında engelleyici aşı bulmak için tüm dünya çalışıyor.
Tüm bu sıkıntıların içerisinde olumlu giden en önemli şey ise gezegenimizin kendisini tedavi etmeye başlaması oldu. Uzun yıllardır uzak durdukları yerlere dönen hayvanlar, Venedik kanallarındaki yunuslar, Şili'nin başkenti San Tiago'da görülen puma, ozon tabakasının kendisini tamir etmeye başlaması, bu zor günlerin teselli ikramiyesi gibiydi.
2019 2020 coronavirus salgını ile birlikte dünya kendisini sorguladı. Kapitalizm şimdi çökmese bile, gelecekte nasıl çökeceğinin sinyallerini verdi. 1991'de komünizmin çöküşüne tanıklık eden dünya, kapitalizmin çöküşünün demosunu izleme olanağı buldu.
05.04.2020 Geni